Bạch đàn là cây gỗ quý hiếm tại Việt Nam, đã được đưa vào Sách đỏ và cần bảo tồn. Từng bộ phận của cây này đều có tác dụng riêng trong việc sử dụng làm thuốc quý. Hãy điểm qua công dụng của nó trong bài viết sau.
Đặc điểm của cây hoàng đàn
Hoàng đàn là cây thân gỗ, có chiều cao từ 15 – 20m, với đường kính thân khoảng 0.5m. Cây chia thành nhiều cành nhỏ, lá có dạng vảy, nhỏ và được xếp gần nhau, sát vào cành.
Phân bố và thu hoạch
Cây hoàng đàn thường sinh trưởng trên núi đá vôi với độ cao khoảng 300m hoặc trên các sườn núi dốc. Đây là loại cây thích nước, thường mọc trên đá. Trên thế giới, cây phân bố rải rác ở một số quốc gia như Nam Trung Quốc, Ấn Độ và Nepal. Ở Việt Nam, cây này xuất hiện ở một số tỉnh miền núi phía Bắc như Lạng Sơn, Tuyên Quang, Cao Bằng, Điện Biên Phủ,…
Thời gian thu hoạch phụ thuộc vào từng bộ phận cây sử dụng. Thường cây này được thu hái quanh năm để làm thuốc. Sau khi thu hoạch, tiến hành rửa sạch bằng nước, sau đó phơi nắng hoặc sấy khô để sử dụng và bảo quản.
Bộ phận sử dụng của cây hoàng đàn
Các bộ phận của cây hoàng đàn như lá, quả, rễ và vỏ cây được dùng làm thuốc rất phổ biến. Bảo quản nơi thoáng mát, tránh nơi ẩm ướt để không bị mốc.
Thành phần hóa học
Rễ, thân và lá cây hoàng đàn chứa các thành phần khác nhau, do đó có công dụng khác nhau. Rễ và gỗ thân chứa nhiều tinh dầu có dược tính với nồng độ từ 4.5 – 5.5%, lá cây có ít tinh dầu hơn.
Mỗi bộ phận của cây hoàng đàn chứa các thành phần khác nhau nên có nhiều công dụng khác nhau
Công dụng y học của cây hoàng đàn
Theo y học hiện đại
Tinh dầu từ gỗ bạch đàn có khả năng xua đuổi côn trùng như gián, nhện, chuột, muỗi. Đồng thời, hương thơm nhẹ nhàng, ấm áp của gỗ hoàng đàn giúp thư giãn, giảm căng thẳng và tăng cảm giác hưng phấn.
Theo y học cổ truyền
Quả có vị đắng, tính bình. Lá và cành có vị đắng, chát, cay, tính ôn. Ngoài ra, mỗi bộ phận của bạch đàn đều có các công dụng như:
- Quả: Điều trị phong hàn, đau bụng, cảm mạo, cầm máu.
- Rễ cây: Chữa bỏng, làm lành vết thương do té, ngã.
- Cành và lá: Chữa buồn nôn, nôn ra máu, trĩ, cầm máu và làm lành vết thương.
- Vỏ thân cây: Điều trị đau bụng, tiêu chảy, đi ngoài nhiều lần.
- Tinh dầu: Làm thuốc xoa bóp trong các trường hợp đau cơ, xương khớp, sưng tấy, xung huyết, sát trùng vết thương, nhiễm trùng. Trong công nghiệp, tinh dầu hoàng đàn cũng được sử dụng trong mỹ phẩm,…
Tác dụng khác
Gỗ hoàng đàn có giá trị cao, với rễ có giá trị hơn thân vì chứa nhiều tinh dầu và nhựa đậm đặc hơn. Gỗ cho cây thẳng, vân đẹp, có khả năng chống mối mọt tốt, thường được dùng trong trang trí nội thất, sản xuất đồ gỗ cao cấp và hàng thủ công mỹ nghệ.
Hoàng đàn là loại gỗ quý hiếm, được xếp vào diện cực kỳ nguy cấp và có nguy cơ tuyệt chủng. Cây này đã được ghi nhận trong Sách đỏ Việt Nam vào các năm 1996 và 2007.
Các tác dụng y học của cây hoàng đàn bao gồm chữa cảm lạnh, làm lành vết thương, tiêu chảy,…
Liều sử dụng cây hoàng
đàn
Cách sử dụng thay đổi tùy thuộc vào bộ phận của cây. Lá thường được sắc lấy nước uống, còn phần vỏ thì tán thành bột mịn,… Mỗi ngày sử dụng 20 – 30 gam lá hoàng đàn và 2 – 3 quả quả. Liều lượng sử dụng không cố định, phụ thuộc vào bệnh lý, độ tuổi và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Các bài thuốc chữa bệnh từ cây hoàng đàn
Bạn có thể tham khảo một số bài thuốc từ cây hoàng đàn dưới đây để bào chế chữa bệnh.
Chữa bệnh nôn ra máu
Nguyên liệu:
- 30g lá hoàng đàn.
- 30g sinh địa.
- 0.3 gram A giao.
Cách làm:
- Rửa sạch lá bạch đàn để loại bỏ bụi bẩn.
- Cho tất cả nguyên liệu vào nồi, thêm 500ml nước lọc.
- Nấu sắc cho đến khi lượng nước giảm còn khoảng 200ml.
- Chia nước uống làm 2 lần trong ngày, sáng và tối.
- Bên cạnh việc sử dụng nước lá hoàng đàn và các vị thuốc khác, người bệnh có thể dùng 2 – 3 quả hoàng đàn xay thành bột mịn và bảo quản trong lọ thủy tinh. Mỗi lần sử dụng một ít với rượu trắng nóng.
Chữa bệnh đau bụng, tiêu chảy
Nguyên liệu:
- Vỏ hoàng đàn.
- Hương phụ tử.
Cách làm:
- Ngâm một phần vỏ bạch đàn trong nước qua đêm.
- Sau 24 giờ, để ráo nước rồi thái sợi nhỏ và phơi nắng hoặc sấy khô.
- Nghiền nhuyễn vỏ hoàng đàn và hương phụ tử thành bột.
- Trộn hai loại bột lại và vo thành viên nhỏ cỡ hạt bắp.
- Uống 10 viên mỗi lần với nước ấm, hai lần/ngày, sáng và tối.
Cây hoàng đàn giúp chữa bệnh đau bụng, tiêu chảy
Chữa vết thương bỏng
Nguyên liệu: Cành và lá cây hoàng đàn.
Cách làm:
- Rửa sạch cành và lá cây hoàng đàn bằng nước nhiều lần.
- Đun cả cành và lá với ít nước cho đến khi nước cạn bớt.
- Dùng một lượng vừa đủ để thoa lên vết thương bị bỏng. Sử dụng hàng ngày để cải thiện nhanh chóng tình trạng.
- Hoặc có thể thái nhỏ cành, lá rồi nghiền thành bột mịn và rắc lên vùng da bị bỏng. Ngoài ra, dân gian còn sử dụng cành, lá sắc lấy nước uống chữa cảm mạo, nhức đầu, đau bụng. Đối với những ai dị ứng hoặc mẫn cảm với thành phần cây hoàng đàn, cần phải cẩn trọng khi sử dụng.
Bài viết đã giới thiệu về cây hoàng đàn và các bài thuốc từ loại cây này. Cây hoàng đàn là một loài gỗ quý hiếm cần bảo tồn. Thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo. Không nên tự ý sử dụng hoặc nghe theo các bài thuốc truyền miệng nếu chưa có chỉ định của bác sĩ Đông y. Để hiểu rõ tình trạng cơ thể và nhận đơn thuốc phù hợp, nên đi khám bác sĩ.
Cao Hiếu
Nguồn tham khảo: Tổng hợp