Độc hại của Axeton và biện pháp cần thiết khi tiếp xúc

Axeton là một dung môi khá thông dụng và được dùng rộng rãi trong sản xuất nhựa, sợi tổng hợp, chế biến gỗ, ngành dược phẩm, mỹ phẩm, và cả trong phòng thí nghiệm. Liệu axeton có độc hay không là câu hỏi của nhiều người. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng axeton có độc tính cấp và mãn tính ở mức thấp. Nhiều khi sử dụng chúng một cách chủ quan, người dùng có thể gặp phải những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.

Axeton là gì?

Axeton, còn gọi là dimethylformadehyde, là một hợp chất hữu cơ với công thức (CH3)2CO. Axeton là một chất lỏng không màu, bay hơi nhanh và dễ cháy, có mùi đặc trưng.

Axeton tan trong nước và được dùng chủ yếu như một dung môi để làm sạch trong phòng thí nghiệm. Đồng thời, nó cũng là nguyên liệu thô để tổng hợp các hợp chất hữu cơ.

Axeton được tổng hợp trong các phòng thí nghiệm nhưng cũng tồn tại tự nhiên trong không khí, nước uống và đất.

Trong cơ thể con người, axeton được sản xuất và bài tiết qua quá trình trao đổi chất, có trong máu và thoát ra ngoài qua nước tiểu. Nếu vì bất kỳ lý do gì mà axeton không được đào thải, nó có thể gây ra tình trạng sốc do sự tăng cao axit trong máu.

Ứng dụng của axeton

Trong công nghiệp

Sử dụng làm dung môi:

• Axeton là một trong những dung môi công nghiệp phổ biến nhất, thường thấy trong sản xuất nhựa, chất dẻo, sơn,… Ngoài ra, nó còn được dùng làm dung môi trong ngành dược phẩm và làm tá dược trong một số loại thuốc. Đặc biệt, axeton là dung môi cho cao su tổng hợp, acrylic, nitrocellulose và nhiều lĩnh vực công nghiệp khác.
• Axeton là dung môi tốt cho nhựa và một số sợi tổng hợp như polyester, cũng như trong việc tẩy rửa và vệ sinh dụng cụ.
• Axeton được dùng để trộn keo epoxy hai thành phần trước khi đóng rắn và là thành phần dễ bay hơi trong một số loại sơn, vecni.
• Axeton là chất tẩy nhờn mạnh, dùng để làm sạch kim loại trước khi sơn và loại bỏ nhựa thông sau khi hàn.
• Ngoài ra, axeton cũng là tá dược trong một số thuốc, dung môi trong ngành dược phẩm và sản xuất rượu biến tính.
• Dù dễ cháy, axeton vẫn được sử dụng rộng rãi làm dung môi để vận chuyển và bảo quản axetylen do chất này rất nguy hiểm khi chịu áp suất cao ở dạng tinh khiết. Các thùng chứa luôn chứa axetylen hòa tan trong axeton, với một lít axeton có thể hòa tan khoảng 250 lít axetylen.

Hoá chất trung gian:

• Axeton được dùng để tổng hợp metyl methacrylate.
• Axeton cũng được dùng trong tổng hợp bisphenol A.

Trong phòng thí nghiệm

Trong phòng thí nghiệm, axeton làm dung môi hữu cơ aprotic trong nhiều phản ứng hóa học. Do có chi phí thấp và dễ bay hơi, axeton được sử dụng nhiều trong việc rửa và vệ sinh dụng cụ thủy tinh.

Trong làm đẹp và y dược

Axeton có ứng dụng rộng rãi trong công nghệ làm đẹp và y dược:

• Axeton là một hóa chất phổ biến trong nhiều ngành công nghiệp và tiệm làm móng. Nó được sử dụng rộng rãi trong y học và các công nghệ làm đẹp nói chung. Ngoài ra, axeton còn là phụ gia thực phẩm, dùng trong đóng gói và bảo quản thực phẩm.
• Axeton cũng được dùng để lột da bằng hóa chất.
• Axeton là thành phần chính trong các chất tẩy sơn móng tay, tẩy keo siêu dính và các chất tẩy rửa đồ gốm, kính.
• Axeton còn được dùng trong ngành in nghệ thuật.

Axeton có độc không?

Axeton tuy có nhiều công dụng nhưng cũng mang lại những tác hại không nhỏ:

• Axeton trong đất và nước vô hại vì chúng dễ dàng bị các sinh vật chuyển hóa thành những hợp chất khác. Tuy nhiên, sự kết hợp của axeton với hydrogen peroxide hoặc chloroform sẽ gây hại.
• Một lượng nhỏ axeton khi vào cơ thể sẽ được gan chuyển hóa thành sản phẩm vô hại, có thể trở thành năng lượng. Nhưng, nạp quá nhiều axeton sẽ gây tác động tiêu cực đến sức khỏe như nôn mửa hoặc nặng hơn là nôn ra máu.
• Axeton vào mắt sẽ kích ứng và tổn thương giác mạc, tuy nhiên thường sẽ tự lành sau vài ngày. Nếu tiếp xúc kéo dài có thể gây viêm giác mạc dẫn đến mù lòa vĩnh viễn.
• Nuốt hoặc hít phải axeton có thể gây kích ứng và sưng niêm mạc họng. Hít mùi axeton lâu ngày sẽ tổn thương niêm mạc mũi, dẫn đến suy hô hấp và khó thở. Nếu ngộ độc, nhịp tim sẽ tăng, khó thở, thở chậm, dị ứng phế quản và giảm huyết áp đáng kể.
• Ngộ độc axeton có thể làm suy yếu hệ thần kinh trung ương, gây cảm giác buồn ngủ, phối hợp cử động kém và có thể rơi vào tình trạng hôn mê.
• Axeton dễ cháy và có thể gây nguy cơ cháy nổ, nên khi sử dụng và bảo quản cần tránh xa nguồn nhiệt và ánh sáng mặt trời. Đặc tính dễ bay hơi của axeton yêu cầu cần được bảo quản cẩn thận trong quá trình sử dụng, tránh không khí lọt vào.

Cách sử dụng axeton an toàn

Nghiên cứu cho thấy axeton có độc tính cấp và mãn tính thấp nếu nuốt hoặc hít phải. Vì vậy, để bảo vệ sức khỏe khi tiếp xúc với hóa chất này, bạn cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Hạn chế tiếp xúc và hít phải axeton. Nếu công việc yêu cầu tiếp xúc thường xuyên, hãy trang bị đồ bảo hộ như áo dài tay, khẩu trang y tế, kính bảo hộ,…
• Bảo quản sản phẩm ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh xa tầm tay trẻ em.
• Tránh xa các nguồn dễ cháy và ánh nắng trực tiếp. Cần có biện pháp phòng cháy phù hợp theo quy định.
• Bảo quản axeton trong lon, thùng có nắp đậy kín để tránh trạng thái bay hơi.

Cách sơ cứu khi ngộ độc axeton:

• Rửa ngay mắt bằng nước trong 15 phút nếu tiếp xúc. Tháo kính áp tròng ra ngay và đến gặp bác sĩ chuyên khoa nếu cần.
• Rửa vùng da tiếp xúc với xà phòng và nước, thay quần áo bị nhiễm bẩn và đi khám bác sĩ nếu da bị kích ứng. Trong trường hợp tổn thương nặng, rửa bằng xà phòng sát trùng và bôi kem sát trùng.
• Nên nới lỏng quần áo, cổ áo, thắt lưng và hô hấp nhân tạo khi ngừng thở do hít phải axeton.
• Đưa nạn nhân đi cấp cứu ngay khi nuốt phải axeton, không để nạn nhân nôn mửa, không thực hiện hô hấp nhân tạo bằng miệng, và nới lỏng quần áo,…

Như vậy, chúng ta đã biết axeton có độc không. Vì thế, hãy sử dụng axeton đúng cách, đúng liều lượng, lưu trữ nơi an toàn và có các biện pháp tránh tiếp xúc để bảo vệ sức khỏe.