Tham gia vào các hoạt động điều khiển động lực, Dopamine góp phần tăng sự tập trung và định hình hành vi của cơ thể. Hormone này giúp tạo cảm giác hạnh phúc và thư giãn.
Dopamine là gì?
Dopamine, được tổng hợp từ tyrosine, là một hóa chất có vai trò kép vừa làm hormone vừa làm chất truyền dẫn trong hệ thần kinh, đặc biệt quan trọng cho hoạt động của não bộ và cơ thể.
Được mệnh danh là “hormone hạnh phúc”, Dopamine ảnh hưởng tích cực đến tâm trạng và sức khỏe của con người.
Khi lượng Dopamine trong cơ thể tăng cao, bạn sẽ cảm thấy vui vẻ, phấn khích và tràn đầy năng lượng sáng tạo. Ngược lại, khi mức Dopamine giảm, có thể bạn sẽ thiếu đi động lực, cảm giác mất hứng thú, khó tập trung và gặp khó khăn trong điều chỉnh các hoạt động cơ bản của cơ thể.
Vai trò của Dopamine trong cơ thể
Dopamine có chức năng quan trọng đối với cả chuyển động cơ thể, cảm xúc và hoạt động tư duy. Nơron Dopamine thường nằm ở vùng trung tâm của não và kết nối với nhiều vùng khác, tạo thành các đường truyền Dopamine. Các đường truyền này chủ yếu chuyển tín hiệu đến vùng vỏ não trước trán, liên quan đến khả năng giải quyết vấn đề, tư duy phức tạp, trí nhớ, trí thông minh và ngôn ngữ. Chúng cũng kết nối với hạch hạnh nhân, quan trọng trong việc xử lý cảm xúc và kiểm soát trí nhớ.
Không chỉ vậy, Dopamine còn điều khiển động lực và cảm giác “tưởng thưởng”, khích lệ cơ thể. Nó có thể tạo ra cảm giác vui vẻ và hưng phấn, thúc đẩy bạn muốn trải nghiệm thêm. Điều này lý giải tại sao con người thường tìm đến các chất kích thích như rượu, thuốc lá hoặc ma túy khi cảm thấy căng thẳng hoặc chán chường.
Ngoài việc kích thích khi đạt được thành tựu, việc hoàn thành các mục tiêu cũng tăng cường cảm giác hài lòng và hạnh phúc thông qua việc tăng lượng Dopamine trong cơ thể.
Thiếu Dopamine có thể dẫn đến cảm giác lười vận động và thậm chí gây ra trạng thái trầm cảm.
Dopamine, ngoài vai trò trong hệ thần kinh trung ương, còn hoạt động như một loại tín hiệu cục bộ ảnh hưởng đến hành vi của các tế bào. Nó ảnh hưởng đến các hệ thống khác như mạch máu, tuyến tụy, thận, tiêu hóa và hệ thống miễn dịch. Trong các hệ thống này, Dopamine được tổng hợp tại chỗ và tác động lên các tế bào lân cận, thực hiện các chức năng cụ thể.
Tâm thần phân liệt: Nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa việc có mức “siêu dopamin” cao trong một số khu vực trung tâm của não với khả năng kích thích ảo giác và ảo tưởng.
Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD): Một số nghiên cứu đã chứng minh rằng thiếu hụt Dopamine có thể gây ra ADHD. Cấu trúc gen có thể làm giảm sản xuất Dopamine. Thuốc methylphenidate (Ritalin) có khả năng tăng cường Dopamine ở người mắc ADHD.
Lạm dụng ma túy và chất gây nghiện: Các chất gây nghiện có thể làm tăng nồng độ Dopamine, gây ra cảm giác hưng phấn mạnh mẽ. Điều này lý giải tại sao…
Điều này khiến người dùng mong muốn trải nghiệm lại cảm giác đó và có thể cần liều lượng lớn hơn để đạt hiệu quả tương tự. Việc sử dụng chất gây nghiện này dần dần có thể làm giảm sản xuất Dopamine tự nhiên trong não, dẫn đến sự phụ thuộc cảm xúc vào chất gây nghiện khi không sử dụng.
Trầm cảm: Mức độ Dopamine thấp thường liên quan đến trầm cảm. Các triệu chứng có thể bao gồm buồn bã, khó ngủ và thay đổi nhận thức theo thời gian.
Nhiều bệnh lý khác bị ảnh hưởng bởi Dopamine
Dopamine không chỉ ảnh hưởng đến các bệnh tâm thần mà còn liên quan đến nhiều bệnh lý khác:
Bệnh Parkinson: Dopamine có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh chuyển động cơ thể thông qua kết nối các tế bào thần kinh. Trong bệnh Parkinson, một loại tế bào thần kinh dần thoái hóa, làm giảm khả năng sản xuất Dopamine. Các triệu chứng như run, cứng cơ, chuyển động chậm và mất cân bằng xuất hiện. Điều trị thường sử dụng các loại thuốc để tăng hàm lượng Dopamine.
Hội chứng thiếu hụt vận chuyển Dopamine ở trẻ sơ sinh: Còn được gọi là loạn trương lực cơ kèm theo hội chứng Parkinson ở trẻ nhỏ, tình trạng này gây ra các vấn đề vận động tương tự bệnh Parkinson.
Béo phì: Ở người béo phì, Dopamine ảnh hưởng đến mức độ ham muốn ăn uống. Các nghiên cứu hình ảnh não bộ (CT, MRI) chỉ ra rằng người béo phì thường không sản xuất đủ Dopamine và serotonin trong quá trình ăn uống, dẫn đến việc tiêu thụ lượng thức ăn lớn mà vẫn không cảm thấy thỏa mãn.
Dopamine và tác động đối với tính mạng con người
Dopamine đóng vai trò quan trọng trong điều trị một số trường hợp cấp cứu, trong đó bác sĩ có thể sử dụng nó (còn được gọi là inotropin) để:
Điều trị huyết áp thấp: Giúp tăng huyết áp khi nó hạ rất thấp.
Tăng cường cung cấp máu từ tim: Giúp tim bơm máu hiệu quả hơn khi nó không đủ cung cấp cho cơ thể.
Điều chỉnh lưu lượng máu đến các cơ quan cần thiết: Đảm bảo cung cấp máu đến các bộ phận quan trọng.
Xử lý một số trường hợp sốc nhiễm trùng: Được sử dụng để hỗ trợ tăng huyết áp và cung cấp máu trong các trường hợp sốc nhiễm trùng.
Tuy nhiên, giống như mọi loại thuốc khác, Dopamine cũng có khả năng gây ra một số tác dụng phụ như:
- Rối loạn nhịp tim: Gây nhịp tim không đều hoặc tăng nhịp tim.
- Vấn đề về hô hấp: Gây khó thở.
- Triệu chứng liên quan đến tim: Như đau ngực.
- Rối loạn tiêu hóa: Như buồn nôn và nôn.
- Cảm giác đau đầu.
Vì Dopamine có thể tương tác với nhiều loại thuốc khác, việc cung cấp thông tin chi tiết về các loại thuốc đang sử dụng cho bác sĩ là rất cần thiết để xác định liệu trình điều trị thích hợp và hàm lượng Dopamine phù hợp với từng trường hợp cụ thể.
Ảnh hưởng của Dopamine đối với giấc ngủ
Thiếu Dopamine có thể làm tăng cảm giác buồn ngủ. Ngược lại, không đủ giấc ngủ cũng có thể làm giảm Dopamine. Một nghiên cứu năm 2012 chỉ ra rằng thiếu ngủ có thể giảm đáng kể số lượng thụ thể Dopamine vào buổi sáng.
Tương tác giữa Dopamine và các hormone khác
Dopamine tương tác với cả chất dẫn truyền thần kinh và hormone khác. Ví dụ, chất dẫn truyền thần kinh glutamate liên quan đến chu kỳ hưng phấn và hệ thống thưởng trong não.
Một nghiên cứu năm 2014 đã xem xét mối liên hệ giữa căng thẳng và hormone giới tính với khả năng dẫn truyền thần kinh Dopamine từ tuổi thiếu niên đến khi trưởng thành. Kết quả cho thấy testosterone, estrogen và glucocorticoids tương tác với nhau, ảnh hưởng đến hàm lượng Dopamine và đóng vai trò trong phát triển não bộ và chức năng nhận thức.
Nghiên cứu năm 2015 đã chỉ ra rằng hormone giới tính có liên quan mật thiết đến các loại hormone khác, bao gồm Dopamine, serotonin, GABA và…
glutamate.
Dấu hiệu nhận biết cơ thể thiếu Dopamine
Khi cơ thể thiếu dopamine, các triệu chứng phổ biến có thể xuất hiện bao gồm:
- Kém tập trung, trí nhớ yếu và tư duy chậm: Sự tập trung giảm đi, trí nhớ không tốt và tư duy trở nên chậm chạp hơn.
- Ham muốn suy giảm: Thiếu động lực và ham muốn trở nên yếu đi.
- Rối loạn giấc ngủ: Khó khăn trong việc ngủ hoặc giấc ngủ không chất lượng, gây ra mệt mỏi và thiếu năng lượng.
- Mệt mỏi, buồn bã: Thiếu động lực, cảm giác mệt mỏi và buồn bã thường xuyên.
- Tâm trạng thay đổi thất thường: Cảm xúc không ổn định, thay đổi mà không có lý do rõ ràng.
- Cơ thể có cảm giác không bình thường: Run tay chân, cơ bắp căng cứng, và khó giữ thăng bằng.
- Rối loạn tiêu hóa: Táo bón, mất cảm giác thèm ăn, khó ăn và khó nuốt.
- Ảo giác: Có thể xuất hiện các triệu chứng ảo giác.
- Tình trạng trầm cảm: Có thể dẫn đến trầm cảm, thậm chí là suy nghĩ tự tử.
Khi thiếu dopamine, bạn có thể dễ dàng tìm đến các hành vi sử dụng các chất kích thích, cờ bạc, uống rượu… để xua tan tâm trạng tiêu cực và cảm thấy khá hơn. Tuy nhiên, những thói quen này đều có hại và có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe. Để tăng cường lượng dopamine một cách tự nhiên, bạn nên thực hiện một số biện pháp thông qua chế độ ăn uống dinh dưỡng và lối sống lành mạnh như đi bộ, hít thở không khí trong lành, tham gia các hoạt động thể thao,… Những hoạt động này sẽ kích thích hệ thống thần kinh để tăng tiết hormone dopamine.