Ong đất có độc hay không? Cách phòng tránh và xử lý khi bị ong đốt

Ong đất có nọc độc hay không và mức độ nguy hiểm ra sao? Nếu bị ong đất đốt, nạn nhân có thể bị sốc phản vệ, vỡ hồng cầu, rối loạn đông máu, tổn thương cơ và tổn thương thận nghiêm trọng,… Không được cấp cứu kịp thời, nạn nhân có thể gặp nguy hiểm đến tính mạng.

Khái quát về ong đất

Ong đất (còn gọi là ong bắp cày) có kích thước từ 2 đến 5.5cm với hình dạng đặc trưng: bụng và ngực kết nối với nhau bằng một chiếc eo rất nhỏ. Thân mình của chúng có hình dáng thon dần về phía chóp, dễ nhận diện. Ong đất thường có màu vàng đậm xen lẫn màu nâu hoặc xanh ánh kim; một số loài có màu đỏ tươi hoặc đen.

Trong tự nhiên, ong đất săn mồi đơn lẻ và chỉ có ong cái mới có ngòi độc. Khi cảm thấy bị đe dọa, chúng tiết ra hormone để gọi các con ong khác đến hỗ trợ và tấn công kẻ thù. Ong đất rất hung tợn và thường tấn công con người.

Ong bắp cày khổng lồ châu Á với chiều dài gần 5cm được xếp vào hàng những loài ong lớn và nguy hiểm nhất thế giới. Theo nghiên cứu, nọc độc của chúng tấn công hệ thần kinh và có thể gây tử vong nếu không điều trị kịp thời sau khi bị ong đốt.

Ong đất có độc không?

Những con ong đất với biệt danh là “ong sát thủ” không phải không có lý do. Nọc của chúng cực kỳ nguy hiểm và chúng rất hung dữ, đến nỗi được giới khoa học gọi là ong diệt chủng do những hành vi của chúng.

Nọc của ong đất chứa nhiều chất cực độc như melittin, apamin, phospholipase A2, phospholipase B, chất phá vỡ tế bào mast, hyaluronidase, histamine, dopamine,… trong đó melittin và phospholipase A2 là hai thành phần chính. Melittin gây đau đớn và nguy hiểm hơn vì làm tan máu và gây rối loạn đông máu. Apamin có khả năng làm tê liệt hệ thần kinh và hoạt động cơ bắp, có thể gây suy hô hấp, liệt dây thần kinh và thậm chí là tử vong.

Cách xử lý khi bị ong đất đốt

Nếu bị ong đốt, không chỉ tập trung giảm đau, giảm sưng mà cần theo dõi chặt chẽ để hạn chế nguy cơ ngộ độc nọc ong. Dưới đây là cách xử lý vết ong đốt:

• Đưa người bị đốt ra khỏi khu vực có ong càng nhanh càng tốt.
• Nhanh chóng lấy bỏ ngòi chích ra khỏi cơ thể nạn nhân bằng nhíp. Tránh dùng tay để lấy ra vì có thể làm nọc độc lan rộng.
• Rửa sạch vùng bị đốt bằng xà phòng và nước ấm, sau đó sát trùng bằng cồn 70 độ.
• Có thể chườm lạnh lên vết cắn để giảm đau và sưng tấy.
• Khuyến khích người bị đốt uống nhiều nước để giúp đào thải nọc độc qua đường nước tiểu, giảm nguy cơ suy đa cơ quan.
• Sau khi thực hiện các bước sơ cứu, đưa nạn nhân đến bệnh viện để theo dõi và điều trị.

Lưu ý: Nếu xuất hiện các triệu chứng sau cần đưa nạn nhân đến bệnh viện ngay lập tức. Bị ong đốt nhiều chỗ, đặc biệt ở các vùng như mắt, đầu, cổ,… Xác định loài ong đốt nạn nhân để ước tính mức độ độc hại. Một số loài ong như ong rừng, ong vò vẽ hay ong đất thường có nọc rất độc và nguy hiểm. Nếu nạn nhân có các triệu chứng như đau dữ dội, mệt mỏi, khó thở, sưng mặt, tiểu ra máu, cần đưa đến bác sĩ ngay lập tức.

Cách nhận biết các loại ong

Việc xác định loại ong đốt đóng vai trò quan trọng, giúp thông tin cho bác sĩ để điều trị hiệu quả hơn.

• Họ ong vò vẽ bao gồm ong vò vẽ, ong vàng, ong bắp cày. Nhóm này có ngòi nọc trơn và có khả năng chích nhiều lần. Ong vò vẽ là loài ăn côn trùng và ấu trùng nhện. Ong thợ đốt người và động vật để tự vệ khi tổ bị phá hoại hoặc đe dọa. Nọc của ong vò vẽ mang tính axit rất độc. Ong vò vẽ bị hấp dẫn bởi những người mặc quần áo sặc sỡ, xịt nước hoa hoặc bỏ chạy khi bị quấy rối tổ ong.
• Ong vàng có thân gầy, dài, màu vàng toàn thân, làm tổ trên cây hoặc dưới mái nhà tranh.
• Ong đất, thường được gọi là ong bắp cày, có thân màu đen với các đốm vàng, kích thước lớn, bụng màu nâu, và đầu cùng ngực có nhiều lông màu nâu vàng. Thường làm tổ trong bụi rậm, sát mặt đất, trong đống cây mục nát.
• Họ ong mật bao gồm ong mật, ong nghệ, ong bầu. Ngòi nọc có ngạnh. Sau khi chích, không thể rút ngòi ra và con ong sẽ chết. Mỗi con ong mật chỉ có thể đốt một lần. Ong mật có đầu và lưng lông xù với các vòng màu nâu và đen xen kẽ.
• Ong nghệ có đầu và lưng lông xù, phần cổ và lưng trên màu vàng nghệ, cùng đôi cánh cũng có màu vàng nghệ.
• Ong bầu có thân to tròn, bay chậm và phát ra tiếng ồn, có nhiều lông.

Cách phòng ngừa ong đốt

Để giảm thiểu nguy cơ bị ong đốt, bạn cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Tránh xa các khu vực có nhiều ong để giảm thiểu nguy cơ tiếp xúc và bị đốt. Đặc biệt, ba mẹ cần cảnh báo con nhỏ không được chọc phá tổ ong.
• Khi ong bay đến gần, tránh chạy mà hãy đứng yên hoặc ngồi im, tuyệt đối không di chuyển.
• Để xua đuổi ong, không nên dùng gậy hay que chọc vào tổ ong. Tốt nhất là sử dụng khói hoặc lửa.
• Hãy duy trì sự sạch sẽ, không để cây cối mọc um tùm hoặc nhà cửa bỏ hoang vì đó là môi trường lý tưởng cho ong làm tổ. Nên thường xuyên dọn dẹp nhà cửa và sạch sẽ bụi cây xung quanh.
• Đối với những người nuôi ong lấy mật và thường xuyên tiếp xúc với ong, nên mặc quần áo bảo hộ kín để hạn chế tối đa nguy cơ bị ong đốt.
• Khi đi trong rừng, không nên mặc quần áo sặc sỡ, không dùng nước hoa, mỹ phẩm, không nên đi chân trần và mặc quần áo rộng thùng thình. Nên đeo găng tay, đội mũ và mặc quần áo dày, bó sát.

Bài viết trên đã trả lời câu hỏi liệu ong đất có độc hay không. Ong đất hay còn gọi là ong bắp cày, là loại có nọc độc nguy hiểm và có thể ảnh hưởng đến tính mạng. Bất kỳ loài ong nào cũng có độc, tuy lượng độc có thể khác nhau, nên cần biết cách phòng tránh và tránh xa nơi có ong làm tổ, không quấy rối tổ ong.