Tìm hiểu về sâm xuyên đá: Công dụng và cách sử dụng đúng cách

Sâm xuyên đá vốn là một loài dược liệu quý hiếm, bổ dưỡng và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, được nhiều người tin dùng. Loài sâm này chủ yếu mọc dại ở những rừng sâu và vách đá, do đó ít ai biết đến những giá trị tuyệt vời của nó. Dưới đây là bài viết cung cấp thông tin về công dụng và hướng dẫn sử dụng sâm xuyên đá để tận dụng tối đa những lợi ích mà nó mang lại, đừng bỏ qua nhé!

Sâm xuyên đá là gì?

Sâm xuyên đá, còn gọi là sâm dây, sâm phá thạch hay sâm đá, là một loại thảo dược ít được biết đến ở Việt Nam. Loài sâm này thuộc họ Nhài (Oleaceae), tên khoa học là Myxopyrum smilacifolium Bl.

Theo các chuyên gia, sâm xuyên đá có cùng họ với sâm ngọc linh và hiện đã được xếp vào danh sách các dược liệu quý hiếm của Việt Nam.

Đặc điểm của sâm xuyên đá

Khác với nhiều loài sâm khác mọc củ dưới đất, sâm xuyên đá là cây dây leo có thân cứng màu vàng nâu. Loài sâm này thường mọc ở vùng đất bùn gần các mỏm đá, sau đó leo lên và thậm chí xuyên qua đá để bám lên các cây lớn.

Điểm đặc biệt của sâm đá là khi còn nhỏ, củ sẽ phát triển lớn, khiến thân cây mọc thẳng và trở nên cứng như cây thân gỗ. Nhưng khi trưởng thành, củ sâm sẽ dài ra và biến thành rễ bám vào các cây thân gỗ lớn để vươn lên. Hương thơm đặc trưng phát ra từ củ sâm xuyên đá khi tới gần sẽ cảm nhận được rõ ràng.

Sâm xuyên đá thường mọc thành từng cụm từ 3 – 6 cây, và lá không mọc sát đất. Cây chủ yếu sinh trưởng và phát triển ở các khu rừng già phía Bắc Việt Nam, nơi có các vùng núi cao trên 1000m mới đủ điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu cho loài cây này phát triển.

Hầu hết mọi bộ phận của cây sâm đá đều được sử dụng làm thuốc chữa bệnh và bồi bổ trong Đông Y. Sâm này có thể thu hoạch bất kỳ thời điểm nào trong năm, nhưng thời điểm chứa nhiều dưỡng chất nhất là từ tháng 9 – 11 hàng năm.

Thành phần hóa học trong cây sâm xuyên đá

Các nhà khoa học đã nghiên cứu và tìm ra các thành phần chính trong cây sâm xuyên đá như:

• Saponin: Hoạt chất này có tác dụng trị ngứa, chống viêm, tăng cường sức khỏe và bồi bổ cơ thể. Đặc biệt, hàm lượng saponin trong sâm đá được đánh giá ngang bằng với sâm ngọc linh và cao hơn so với sâm Triều Tiên.
• Phenol Glucoside: Hoạt chất này giúp hỗ trợ cải thiện hệ miễn dịch, chống oxy hóa và ngăn chặn sự hình thành khối u trong cơ thể.

Tác dụng của sâm xuyên đá đối với sức khỏe

Sâm xuyên đá, đặc biệt là cây trưởng thành trên 10 năm, chứa hàm lượng saponin rất cao. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, hàm lượng saponin trong thân và lá có thể chiếm đến 70% so với củ. Do đó, mọi bộ phận của cây sâm đá đều có giá trị trong việc chữa bệnh và bồi bổ sức khỏe. Vậy cụ thể, thân, lá và củ sâm xuyên đá có tác dụng gì?

• Hỗ trợ bồi bổ và phục hồi cho cơ thể yếu ớt, giúp đào thải độc tố;
• Ngăn ngừa tái phát các triệu chứng của hen suyễn;
• Hỗ trợ làm chậm quá trình lão hóa và cải thiện trí nhớ;
• Các dược chất trong sâm xuyên đá có khả năng phòng ngừa bệnh ung thư;
• Giúp bổ tim và ngăn ngừa các bệnh lý liên quan đến tim mạch;
• Hỗ trợ tăng cường sức khỏe sinh lý nam và nữ;
• Có tác dụng tích cực trong điều trị bệnh tiểu đường;
• Giúp giảmstress, căng thẳng và áp lực, cũng như tăng cường khả năng của cơ thể trong việc thích nghi;
• Giúp phục hồi và tăng cường các tế bào gan bị tổn thương.

Cách dùng sâm xuyên đá

Sâm xuyên đá được xem là một loại thảo dược dễ sử dụng, thường được sử dụng dưới dạng sắc nước uống, hãm trà hoặc ngâm rượu. Dưới đây là các cách dùng phổ biến để tận dụng tối đa lợi ích của loại sâm này:

Dùng sâm xuyên đá sắc nước uống

Uống nước sắc trực tiếp là cách dùng sâm xuyên đá đơn giản và tiện lợi nhất. Với cách này, bạn có thể tham khảo như sau:

• Sâm xuyên đá sau khi thu hái hoặc mua về sẽ được rửa sạch với nước;
• Cắt thành lát mỏng và phơi khô hoàn toàn;
• Dùng khoảng 50gr sâm đá đã sao vàng hạ thổ, sắc cùng 2 lít nước;
• Đun nhỏ lửa cho đến khi còn khoảng 1 lít nước là có thể sử dụng.

Nếu không có nhiều thời gian, có thể bỏ sâm xuyên đá khô vào bình giữ nhiệt, đổ nước sôi vào và hãm trong 15 – 30 phút để uống trong ngày. Chỉ nên sử dụng lượng phù hợp và kiên trì để đạt hiệu quả cao nhất.

Ngâm rượu sâm xuyên đá tươi

Sâm đá tươi ngâm với rượu cũng là một cách sử dụng hiệu quả. Cách làm như sau:

• Sâm xuyên đá tươi sau khi thu hái hoặc mua về được rửa sạch và để ráo hoàn toàn;
• Thái sâm đá thành đoạn vừa với bình ngâm rượu;
• Xếp sâm đá vào bình và đổ rượu trắng 40 độ vào theo tỷ lệ 1kg sâm ngâm với 4 lít rượu trắng.

Đậy kín nắp và bảo quản nơi thoáng mát tránh ánh nắng mặt trời trong khoảng 3 tháng là có thể dùng. Mỗi ngày chỉ nên uống 1 – 2 ly nhỏ trước hoặc sau bữa ăn chính. Uống đúng liều lượng để đạt hiệu quả cao nhất.

Ngâm rượu sâm xuyên đá khô

Ngâm sâm xuyên đá khô với rượu cũng khá dễ thực hiện theo các bước sau:

• Sâm xuyên đá sau khi thu hái hoặc mua về sẽ được sơ chế làm sạch và phơi khô hoàn toàn;
• Thái thành khúc nhỏ rồi cho vào bình thủy tinh đã khử trùng;
• Đổ rượu trắng 40 độ vào theo tỷ lệ 1kg sâm khô với 7 – 9 lít rượu trắng.

Đậy kín và bảo quản nơi khô thoáng, sau khoảng 2 tháng rượu sẽ chuyển sang màu vàng cánh gián, mùi thơm đặc trưng và vị ngọt. Mỗi ngày chỉ nên uống 50 – 80ml, không nên lạm dụng.

Một số lưu ý khi dùng sâm xuyên đá

Dù rượu sâm xuyên đá ngâm có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe, để đảm bảo an toàn và hiệu quả tối ưu, cần lưu ý:

• Chỉ uống khoảng 1 – 2 chén nhỏ mỗi ngày và không vượt quá 100ml/ngày;
• Rượu ngâm càng lâu thì hương vị càng đậm đà và chất lượng càng cao;
• Không nên sử dụng lâu dài, sau 1 tháng dùng sâm xuyên đá nên tạm ngưng một thời gian trước khi tiếp tục dùng;
• Sâm đá có thể làm tăng huyết áp, không thích hợp cho người bị cao huyết áp.

Hiện tại, giá sâm xuyên đá dao động khoảng 250.000 – 350.000 đồng/kg sâm tươi và 800.000 đồng/kg sâm khô. Hy vọng bài viết này giúp bạn hiểu thêm về tác dụng của sâm xuyên đá và biết cách sử dụng hiệu quả!

Xem thêm:

• Công dụng của cây san sư cô là gì?
• Chokeberry và những lợi ích sức khỏe đáng kinh ngạc