Xương đòn đóng vai trò quan trọng trong hệ xương khớp của chúng ta. Chấn thương thường gặp nhất ở vị trí này chính là gãy xương đòn. Để tránh tình trạng này, bạn cần hiểu xương đòn là gì, cấu tạo, chức năng, cũng như cách phòng và điều trị gãy xương đòn hiệu quả.
Xương đòn là gì?
Xương đòn thuộc nhóm xương tạo nên phần vai trước của chúng ta. Xương này khá dài, dễ nhận thấy dưới da, hình thành 2 vùng lõm dưới cổ. Thân xương có kết cấu dẹt, cong nhẹ hình chữ S, liên kết trực tiếp với xương của hai cánh tay và một số xương khác qua hai khớp nối chính:
- Khớp cùng vai – đòn: Đặt ở mỏm xa nhất của xương đòn, liên kết xương quai xanh với xương bả vai.
- Khớp ức – đòn: Đầu trong của xương đòn nối liền với xương ức nhờ khớp ức đòn, tạo phần ngực trước.
Dữ liệu thống kê mới nhất cho thấy chiều dài trung bình của xương đòn người Việt Nam là khoảng 13,75 cm, và chu vi ngang là 3,73 cm.

Chức năng của xương đòn
Cánh tay là bộ phận cần vận động liên tục, do đó khớp vai là một trong những khớp chuyển động linh hoạt nhất. Phạm vi chuyển động của khớp này rất lớn, cho phép cánh tay hoạt động tự do và vươn xa nhất có thể.
Trong đó, xương quai xanh ở trước kết nối chặt chẽ với xương bả vai ở sau, tạo nên đai vai chắc khỏe nâng đỡ toàn bộ hai cánh tay. Không chỉ vậy, cấu trúc này còn được củng cố bằng hệ thống xương sườn, hình thành lồng ngực, bảo vệ tim và phổi khỏi chấn thương do va đập hàng ngày.
Thêm vào đó, phía trong lồng ngực và dưới xương quai xanh là hệ thống thần kinh và mạch máu dày đặc, đặc biệt ở vùng nách. Chúng vận chuyển máu từ tim đến các cơ quan khác, đồng thời gửi tín hiệu đến não bộ kịp thời.

Gãy xương đòn: Tình trạng thường gặp liên quan đến xương đòn
Gãy xương đòn là tình trạng phổ biến và có thể xảy ra ở bất kỳ độ tuổi nào, chiếm khoảng 5% tổng số các trường hợp gãy xương ở người lớn. Nguyên nhân chính bắt nguồn từ các chấn động mạnh như: Ngã do tai nạn giao thông, tập luyện thể thao hoặc tai nạn lao động. Ở trẻ sơ sinh, xương đòn có thể bị gãy nếu mẹ sinh thường qua ngã âm đạo.
Xương quai xanh thường gãy ở vị trí ⅓ của xương. Với trường hợp nhẹ, xương chỉ bị nứt hoặc lệch. Tuy nhiên, nếu nặng hơn, xương có thể gãy thành nhiều đoạn nhỏ. Vì xương đòn nằm nổi ngay dưới cổ, tất cả các dấu hiệu bất thường có thể dễ dàng phát hiện bằng cách quan sát hoặc chạm, sờ vào.
Bạn có thể kiểm tra liệu mình có bị gãy xương đòn qua các triệu chứng sau:
- Vai hạ thấp và đổ về phía trước;
- Đau và khó cử động tay;
- Khi cử động cánh tay, có thể nghe thấy âm thanh lạo xạo;
- Xương trở nên dị dạng hoặc xuất hiện cục ở phần giữa;
- Vùng da bên ngoài xương đòn có thể bị sưng tấy và bầm tím,…

Gãy xương đòn có nguy hiểm không?
Cánh tay và phần thân trên hoạt động phụ thuộc nhiều vào xương đòn. Do đó, khi xương đòn gãy, sức khỏe và khả năng vận động của con người sẽ bị ảnh hưởng rõ rệt, gây ra các biến chứng như:
- Đau kéo dài: Khi nâng cao cánh tay hoặc mang vật nặng, cảm giác đau sẽ gia tăng. Thời gian đau từ vài ngày đến vài tuần, tùy vào mức độ gãy.
- Hạn chế chức năng: Sức mạnh, độ bền và phạm vi cử động của cánh tay bị ảnh hưởng.
- Căng và giãn dây chằng: Gãy xương đòn là nguyên nhân chính gây ra sự căng và giãn dây chằng vai.
- Tác động tiêu cực đến tâm lý: Gãy xương quai xanh làm người bệnh cảm thấy stress, căng thẳng, và mệt mỏi. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.

Điều trị gãy xương đòn như thế nào?
Nếu gãy xương đòn ở mức nhẹ và không có sự xô lệch lớn, bệnh nhân sẽ được điều trị như sau:
- Sử dụng đai vải hỗ trợ để cố định vị trí của xương và vai, giúp giảm áp lực từ trọng lượng của cánh tay lên xương, từ đó làm giảm đau hiệu quả.
- Dùng thuốc giảm đau: Acetaminophen thường được kê đơn để giảm đau trong quá trình điều trị.
- Thực hiện vật lý trị liệu: Để phục hồi độ dẻo dai và linh hoạt của cánh tay, cần tập vật lý trị liệu thường xuyên. Đặc biệt, với những trường hợp gãy xương lâu ngày, nguy cơ cứng khớp và hạn chế cử động là rất cao.
- Thăm khám định kỳ: Ngay cả khi vết thương đã lành, vẫn cần thăm khám định kỳ theo lịch của bác sĩ để đảm bảo xương đã trở lại đúng vị trí.
Trong trường hợp xương bị gãy thành nhiều mảnh nhỏ, phẫu thuật là giải pháp bắt buộc để phục hồi xương. Bác sĩ sẽ tiến hành định vị lại xương và nẹp để cố định.

Phòng ngừa tình trạng gãy xương đòn
Không chỉ có nguy cơ gãy xương đòn, việc vận động sai cách còn có thể dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm khác như: Tách khớp, trật khớp, viêm khớp cùng vai – đòn, bong gân vai hoặc tiêu xương đầu xa xương đòn. Để bảo vệ xương đòn, cần lưu ý những nguyên tắc sau:
- Để làm tăng mật độ và đảm bảo xương chắc khỏe, cần bổ sung đủ canxi và vitamin D.
- Thường xuyên tập thể dục giúp cải thiện sự dẻo dai của các khớp, cơ và dây chằng tại vùng này.
- Trong quá trình tập luyện hoặc lao động, nên áp dụng các biện pháp bảo hộ như đội mũ bảo hiểm, mặc quần áo bảo hộ và tránh va chạm quá mạnh.
- Nên tránh xa rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích khác vì chúng có thể làm suy yếu xương, làm cho xương dễ gãy hơn.

Như vậy, xương đòn là một thành phần quan trọng trong hệ thống xương khớp của cơ thể, đảm nhận vai trò tạo đòn bẩy cho cánh tay cử động linh hoạt. Nếu có triệu chứng đau hoặc dấu hiệu bất thường ở vùng xương đòn, hãy nhanh chóng thăm khám để phòng tránh những biến chứng nghiêm trọng nhé!
Xem thêm:
- Cơ thể người bao gồm mấy phần? Cấu trúc hệ thống cơ thể người
- Phế quản: Khám phá cấu tạo, chức năng và cách bảo vệ